Internationale afspraken over natuurbescherming worden niet goed nageleefd in de Waddenzee. Dat blijkt uit een analyse door juristen van de Waddenacademie. Zoals het beheer en de bescherming van de natuur daar nu is geregeld, voldoet niet.
De juristen hebben gekeken naar internationale verdragen en Europese richtlijnen die gelden voor het Wad.
Die analyse is gedaan in opdracht van Rijkswaterstaat. Een van de verdragen waar naar gekeken is, is het ‘UNESCO Werelderfgoedverdrag’.
Toen het Wad voor die titel genomineerd werd, zei minister Gerda Verburg van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit destijds dat zoiets geen juridische consequenties zou hebben. Dat is volgens professor Kees Bastmeijer van de Rijksuniversiteit Groningen een “vergissing.”
Waddenzee van waarde
Het verdrag verplicht tot het behouden van de “uitzonderlijke, universele waarde van de Waddenzee'” en dan gaat het om zowel de “bijzondere processen als de biodiversiteit en de integriteit van het gebied.”
En dat is niet gelukt. Er zitten bijvoorbeeld tientallen exotische soorten in de Waddenzee die er niet thuishoren en het gaat niet goed met veel vogels die het Wad gebruiken. Bastmeijer citeert een onderzoek waarin geconcludeerd wordt dat “juist de Waddenzee een zwakke schakel is in de trekroute.”
Hij is ook bezorgd over de bescherming van vogels en andere soorten doordat de Wet Natuurbescherming zo uitgehold is dat je de verstoring van die soorten bijna niet meer kunt aanpakken.
Verdwenen
Zo is het opzettelijk verstoring van zeehonden helemaal verdwenen uit de wetgeving en dat is in strijd met het zeehondenverdrag dat bij het verdrag van Bonn hoort. De verstoring van vogels en zeehonden kan toenemen door het toenemende toerisme.
Dan is het ‘Verdrag inzake Biologische Diversiteit’ uit 1992 bedoeld om de biodiversiteit te behouden. Jurist Luuk Boerema schrijft dat het beheer van de Waddenzee te versnipperd is en niet voldoet aan de eisen uit dit verdrag.
Bescherming
Alleen voor een natuurvergunning zijn er drie overheden die behoorlijk los van elkaar besluiten nemen; de drie provincies en de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Aan dit soort problemen wordt wel gewerkt bij de Beheerautoriteit Waddenzee.
Wat het grote probleem is volgens de verschillende auteurs is dat Nederland te eenzijdig inzet op natuurbescherming middels de Europeaanse Natura 2000-systematiek en de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn die daar onder hangen. Daarbij gaat het om het in stand houden van leefgebieden en soorten waarvoor zo’n instandhoudingsdoelstelling geldt.
Die bescherming zou moeten gelden voor alle onderdelen van een ecosysteem “waaronder vissen, het bodemleven en waarden als duisternis, stilte en ongereptheid”, schrijft Boerema. Sterker nog, Nederland heeft verdragen geratificeerd waarin deze bredere aanpak ook wordt verplicht.
En als het alleen om die Natura 2000-doelen zou gaan, kom je er daarmee ook niet. Professor Arie Trouwborst van de Tilburg University schrijft dat Nederland al vanaf 1982 de tijd had om aan alle eisen te voldoen, toen werd het zogenoemde verdrag van Bern van kracht.
“Maar nog altijd is de staat van instandhouding van veel Waddensoorten en hun habitats ongunstig, laat staan dat de soorten in kwestie voorkomen in dichtheden waarin zij hun ecologische rol goed kunnen vervullen.”
Optelsom
In het rapport is een duidelijke oproep te lezen om de problemen van het Wad in samenhang met elkaar aan te pakken want bij de meeste grote bedreigingen gaat het om een optelsom van problemen “of het nu gaat om verontreiniging, verstoring, landschapsaantasting of klimaatverandering”, schrijft hoofdauteur Bastmeijer.