Streektaalatlas 2022: Bildts is de meest vitale streektaal in onze regio

Het zit nog wel goed met de vitaliteit van het Bildts. Zo’n driekwart van de Bildtspraters gebruikt de taal dagelijks en bijna driekwart van de ouders spreekt de taal ook vaak met hun kinderen.

Praten met de kinderen in de streektaal is veel minder gebruikelijk in het Franekers (41 procent), Harlingers (38 procent) en de Terschellinger dialecten (12 procent), zo blijkt uit de Streektaalatlas 2022 van de Provincie Fryslân.

De Streektaalatlas werd vrijdagochtend door gedeputeerde Eke Folkerts gepresenteerd op de Streektaalconferentie in Franeker. Deze conferentie wordt jaarlijks georganiseerd door de Stichting Nederlandse Dialecten (SND), een Nederlands-Vlaams samenwerkingsverband voor dialectonderzoek, en vindt dit jaar op het gemeentehuis van Waadhoeke in Franeker plaats.

Folkerts was verrast door het feit dat er van Ameland tot de Stellingwerven maar liefst 16 streektalen worden gesproken in Friesland. “De Streektaalatlas laat zien dat meer dan de helft van de respondenten wordt aangesproken in zijn eigen spreektaal en dat meer dan de helft het ook goed kan spreken. Dat zijn prachtige resultaten, maar vergt ook inzet van ons allemaal om dat zo te houden.”

Gedeputeerde Folkerts sprak de deelnemers van de conferentie toe in wisselend Nederlands en Fries. “Eltse taal telt foar ús koälysje, dat is wêr’t wy ús de kommende fjouwer jier foar ynsette.” Het eerste exemplaar van de atlas overhandigde zij aan de gastheer van de conferentie, wethouder Jan Dijkstra van Waadhoeke.

Amelands meest gebruikt
Volgens de Streektaalatlas 2022 wordt van alle streektalen in Friesland het Amelands het meest gebruikt in het dagelijkse leven. Zo’n 83 procent van de respondenten op Ameland zegt het Amelands vaak of heel vaak te gebruiken. Ook het Stavers en Hylpers worden in Stavoren resp. Hindeloopen veel gebruikt in de dagelijkse omgang.

Onder de respondenten in het noordwesten van de provincie wordt het Bildts (73 procent) vaak of heel vaak gebruikt in het dagelijkse leven. Dat aandeel is voor het Harlingers (54 procent) en het Franekers (52 procent) minder groot en voor de drie Terschellinger dialecten – Westers, Meslânzers en Aasters – het kleinst (23 procent).

Zichtbaarheid
De Streektaalatlas laat ook duidelijke verschillen in taalhouding zijn tussen respondenten uit verschillende streektaalgebieden. Zo vindt 80 procent van de Bildtse respondenten het belangrijk dat het Bildts aan bod komt op de basisschool.

Voor de Terschellinger dialecten vindt dat een dikke 65 procent van de Terschellinger respondenten, maar voor het Harlingers ziet slechts 36 procent van de Harlingers het belang daarvan in.

Voor een kleine meerderheid van Bildtkers (58 procent) mag het Bildts ook zichtbaarder worden in de openbare ruimte, zoals in de bewegwijzering of in toeristische informatie. Maar Harlingers en Franekers worden minder warm (30 resp. 35 procent) van opschriften in de streektaal. Meer dan de helft van de Harlingers en Franekers maakt het eigenlijk niet zo uit of er nu meer en minder streektaal wordt gesproken.

Schrijfkunsten
Hoewel het Harlingers geen uniforme spelling kent, hebben Harlingers evenwel iets meer zelfvertrouwen in hun schrijfkunsten dan Bildtkers, Franekers of Terschellingers. Ruim 20 procent van de ouwe seunen vindt dat ze ‘goed’ of ‘heel goed’ Harlingers kunnen schrijven en 31 procent ‘vrij aardig’, terwijl 16 procent van de Franekers ‘goed’ of ‘heel goed’ Franekers schrijft en 25 procent ‘vrij aardig’.

De Streektaalatlas zet de resultaten op een rij van een groot onderzoek waar ruim achtduizend inwoners van de provincie in het najaar van 2022 aan hebben deelgenomen. In de respons waren jongeren iets ondervertegenwoordigd en ouderen iets oververtegenwoordigd.

Voor het laatst is in 2014 onderzocht hoe het met de streektalen in Friesland gaat. Daarnaast doet de provincie elke vier jaar een groot onderzoek naar het gebruik van de Friese taal onder inwoners.