
Opvanglocatie voor Oekraïners in Sexbierum. Foto: Omroep Zilt, Richard de Boer
Gemeente Waadhoeke spendeert per opgevangen Oekraïner ruim zes keer zoveel geld als buurgemeente Harlingen. Het verschil zit vooral in de huurkosten van gemeentelijke opvanglocaties, die soms wel 455 euro per persoon per week bedragen.
Dat blijkt uit navraag van Omroep Zilt over de kosten van opvang voor Oekraïense vluchtelingen in beide gemeenten.
Vorig jaar gaf de gemeente Waadhoeke bijna 7,2 miljoen euro uit voor de opvang van zo’n 260 Oekraïense vluchtelingen. Ter vergelijking: Harlingen besteedde in 2023 slechts 370.000 euro aan de opvang van ruim 80 Oekraïners.
Dit jaar heeft Waadhoeke tot 1 oktober vijf miljoen euro uitgegeven aan opvangkosten, terwijl Harlingen 345.000 euro spendeerde. Dit betekent dat Waadhoeke per vluchteling nog steeds ruim zes keer zoveel uitgeeft als de buurgemeente.
Huurkosten: 3,4 miljoen euro
De kosten die Waadhoeke maakt, zijn aardig fors, ook in vergelijking met andere Friese gemeenten. Terwijl de meeste gemeenten vorig jaar geld overhielden aan de vergoeding die ze van het Rijk kregen voor de huisvesting van vluchtelingen, gaf Waadhoeke 286.000 euro meer uit dan begroot.
Anderzijds kwamen in 2023 de inkomsten voor Waadhoeke 544.000 euro hoger uit. Dat kwam vooral doordat er meer opvangplekken werden gerealiseerd dan verwacht: in juni vorig jaar kwam er een locatie in Sexbierum bij (55 plekken) en in november een opvangboerderij in Herbaijum (34 plekken).
De komst van deze locaties verliep echter niet vlekkeloos. Verbouwingen werden uitgevoerd terwijl de vergunning pas achteraf werd toegekend. In Herbaijum stapten bewoners van het woonhuis van de opvangboerderij naar de rechter, omdat zij zich overvallen voelden door de plannen. Het kort geding viel in hun nadeel uit.
De huurkosten van opvanglocaties zijn een belangrijke factor in de hoge uitgaven van Waadhoeke. De gemeente verwacht dat deze kosten in 2024 rond de 3,4 miljoen euro zullen bedragen.
Dit is bijna de helft van het totale geraamde opvangbudget voor Oekraïners. Volgens een landelijk onderzoek van adviesbureau Andersson Elffers Felix maakt dit bij een gemiddelde gemeente nog geen derde van de totale kosten uit.
Gemeente bepaalt besteding geld
Waadhoeke heeft daarnaast veel geld besteed aan de inzet van beveiliging, personeel en vrijwilligers, wat de kosten verder opdrijft. Harlingen geeft eveneens meer geld uit aan beveiliging, waardoor de verwachting is dat ook hier de kosten dit jaar iets hoger uitkomen.
Alle gemeenten moeten voldoen aan de taakstelling die de Rijksoverheid oplegt voor het aantal opvangplekken voor Oekraïense vluchtelingen. Binnen de normbedragen die het Rijk daarvoor beschikbaar stelt, mag elke gemeente zelf bepalen hoe zij dit geld inzet.
De normbedragen van het Rijk voor onderdak, beveiliging, dagbesteding, leefgeld en onderwijs worden echter steeds lager. In 2022, toen de oorlog in Oekraïne net was uitgebroken, ontvingen gemeenten nog 100 euro per vluchteling per dag.
Dit bedrag is inmiddels gedaald naar 61 euro en volgend jaar wordt dat naar verwachting rond de 45 euro per dag.

Afspraken met particuliere partijen
In de zoektocht naar opvanglocaties heeft Waadhoeke in de afgelopen jaren verschillende afspraken gemaakt met particuliere partijen over de huurkosten.
Uit de huurovereenkomsten die met een Woo-verzoek zijn opgevraagd, blijkt dat een opvangplek in recreatiepark Bloemketerp in Franeker 232 euro kost, terwijl die op de opvangboerderij in Herbaijum 340 euro per week bedraagt. Een opvangplek in Sexbierum kost 360 euro en in pension Weltevree in Minnertsga zelfs 455 euro per week.
Op basis van deze overeenkomsten heeft de gemeente, bij een maximale bezetting, tot nu toe naar schatting ruim 1,7 miljoen euro uitgegeven aan de opvanglocatie in Minnertsga, die eigendom is van twee vastgoedbedrijven en sinds november 2022 in gebruik is. Aan de locatie in Sexbierum – een initiatief van vijf Friese ondernemers en operationeel sinds juni 2023 – is dan ruwweg zo’n 1,3 miljoen euro uitgegeven.
Lagere kosten in Harlingen
In Harlingen liggen de kosten voor tijdelijke accommodatie veel lager. Twee opvanglocaties zijn eigendom van de gemeente zelf, terwijl de overige locaties worden gehuurd van woningcorporatie De Bouwvereniging voor 33 euro per opvangplek per week.
Harlingen heeft ook het voordeel dat er panden vrijkwamen op het juiste moment. Zo was een wooncomplex aan de Nieuwstraat al snel in 2022 beschikbaar nadat zorgaanbieder Talant daar de huur had opgezegd.
Andere panden kwamen vrij omdat de bewoners waren verhuisd naar het nieuwbouwblok voor begeleid wonen op de stationslocatie.

Twee nieuwe opvanglocaties
De verschillen tussen Waadhoeke en Harlingen onderstrepen de uitdagingen waarmee gemeenten worden geconfronteerd bij het regelen van opvang aan Oekraïense vluchtelingen. Ondertussen blijft de vraag naar opvangplekken groeien.
Vanaf volgend jaar moet Waadhoeke 479 opvangplekken voor Oekraïners regelen. Nu zijn er zo’n 240 plekken. Vrijdag maakte Waadhoeke daarom bekend dat er twee nieuwe tijdelijke opvanglocaties in Franeker bijkomen.
Op de locatie Oostwoud, aan de noordkant van het Van Harinxmakanaal, komen 108 opvangplekken in 27 woonunits. Bij de Frisiabrug, aan de zuidkant van het kanaal, worden 44 woonunits geplaatst voor 188 personen.
De woonunits worden geleverd, beheerd en verhuurd door particuliere partijen. Voor de locatie Oostwoud is dat grondeigenaar Akkerman Investgroup. Ingenieursbureau Schmidt uit Leeuwarden is verantwoordelijk voor de locatie Frisiabrug.
Waadhoeke heeft met Schmidt afgesproken dat de woonunits ook voor andere groepen gebruikt kunnen worden als de opvang van Oekraïners niet meer nodig is.
De gemeente maakt nog niet bekend welke huurkosten met deze twee partijen zijn afgesproken. Wel is duidelijk dat het bedrag bij beide partijen gelijk is.
Voorbereidingskosten: 3,3 miljoen euro
De voorbereidingskosten voor het klaar maken van de locaties zijn begroot op 1,5 miljoen euro voor Oostwoud en 1,8 miljoen voor de Frisiabrug.
Deze kosten worden uiteindelijk betaald door de Rijksoverheid. De gemeenteraad wordt volgende maand wel gevraagd om in te stemmen met een overbruggingskrediet.
Onder voorbehoud van vergunning kunnen de locaties al in januari 2025 open voor het huisvesten van Oekraïners.