Juridische stappen verdiepen kloof tussen natuurorganisaties en garnalenvissers

De Waddenvereniging is naar de rechter gestapt om een einde te maken aan het gedogen van de garnalenvisserij. Bij de vissers wordt het wantrouwen alleen maar groter. “Ze willen de garnalenvisserij niet verbieden, zeggen ze, maar waarom dan een rechtszaak?”

De garnalenvisserij zit momenteel zonder natuurvergunning, maar wordt gedoogd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). De vorige vergunning verliep in januari 2023 en het is intussen nog steeds niet duidelijk onder welke voorwaarden garnalenvissers een nieuwe vergunning kunnen krijgen.

De Waddenvereniging wil dat er in de nieuwe vergunning strengere, bindende afspraken komen over waar, wanneer en hoeveel er nog op garnalen mag worden gevist. Het aantal visuren moet fors omlaag en er moeten meer grote, aaneengesloten gebieden worden afgesloten voor de garnalenvisserij.

Tijd om te herstellen
“Wat je uit alle rapporten kunt halen, is dat de natuur tijd moet krijgen om te herstellen”, zegt directeur Wouter van der Heij van de Waddenvereniging. “Die signalen moeten zich vertalen in een vergunning, die je alleen mag geven als de risico’s van blijvende natuurschade zijn uitgesloten.”

Gesprekken met het ministerie van LNV over deze afspraken zijn volgens Van der Heij op niets uitgelopen. Daarom is de Waddenvereniging uit het overleg gestapt over het toekomstperspectief van de garnalenvisserij.

“Wij zitten daar niet meer aan tafel. Als je jaren met elkaar praat, dan moeten de gesprekken die je voert en de afspraken die je maakt wel een plek krijgen. Alleen een vergunning kan daarvoor zorgen.”

Drukmiddel
Bovendien verzet de Waddenvereniging zich van meet af aan tegen het gedogen voor de garnalenvisserij, als middel om het ministerie onder druk te zetten. Een eerste verzoek om het gedoogbesluit terug te draaien, door een coalitie van vijftien natuurorganisaties, werd door het ministerie afgewezen.

In zijn verweer stelde het ministerie dat het niet waar is dat garnalenvissers nauwelijks aan regels zijn gebonden, zoals natuurorganisaties in hun beeldvorming lijken voor te stellen. In Natura2000-gebieden is “reeds sprake van een gecontinueerde, langlopende regulering en inperking van deze visserij”, aldus Den Haag.

Daar heeft de Waddenvereniging het niet bij laten zitten. Samen met Stichting De Noordzee, de Vogelbescherming en Natuurmonumenten is zij in december in beroep gegaan bij de rechtbank in Leeuwarden. De natuurorganisaties voelen zich gesteund door een recente rechterlijke uitspraak en een reeks nieuwe rapporten.

Salamitactiek
Wieringer visserman Cees Meeldijk steekt zijn frustraties over de Waddenvereniging niet onder stoelen of banken. “Hier in het Waddengebied heeft niemand nog vertrouwen in wat ze beweren”, zegt de visserman uit Hippolytushoef, die ook raadslid is in de gemeente Hollands Kroon en betrokken is bij de actiegroep EMK-vissers. “Wij willen de garnalenvisserij niet verbieden, zegt de Waddenvereniging, maar waarom dan deze rechtszaak?”

Meeldijk vreest dat de natuurorganisaties de hele visserij van het Wad willen hebben. “Ze doen alsof de lokale bewoners niet goed letten op de belangen van de natuur. Alsof wij allemaal vervuilers zijn. Terwijl de mensen die in dit gebied wonen juist zuinig zijn op de natuur. Maar de natuurclubs hangen de ideologie van de wilde natuur aan en in die visie is de mens niet welkom. De visserij past dus ook niet in hun visie.”

In de opeenvolging van rapporten, juridische acties en visbeperkingen ziet hij een ‘salamitactiek’ om de visserij de nek om te draaien. “In die rapporten wordt naar een bepaalde conclusie toegeschreven om de garnalenvisserij van het Wad af te krijgen. Zo ging het destijds ook met de mechanische kokkelvisserij. Daar bleek achteraf selectief te zijn gewinkeld met de wetenschappelijke data, om de gewenste uitkomst te krijgen. Wanneer is het genoeg? Vissers weten nooit waar ze aan toe zijn. Er wordt nooit eens gezegd waar je dan wél mag vissen.”

Volgens directeur Van der Heij van de Waddenvereniging is dat nu juist het punt waar het ministerie duidelijkheid over moet geven. “Precies dit verhaal voeren we al jaren met LNV”, zegt hij. “Er moeten meer gebieden worden gesloten voor de bescherming van de zeebodem. De laagdynamische delen van de Waddenzee zijn veel kwetsbaarder voor bodemberoerende visserij dan de zeegaten en de grotere geulen.”

Slecht jaar
Nederland telt momenteel zo’n 180 à 200 garnalenkotters, waarvan er 70 in de Waddenzee en 130 langs de Noordzeekust vissen. In de Waddenzee wordt er met name op de zandbodem gevist, langs zeegaten en grotere geulen. Harlingen is een belangrijke aanvoerhaven. Op dit moment zijn er nog zes Harlinger garnalenkotters en daarnaast brengen vissers uit het hele Waddengebied hier garnalen aan wal.

Vorig jaar was een slecht jaar voor de garnalenvangst. Werd er in 2021 nog bijna 20 miljoen kilo garnalen aan wal gebracht, in 2023 was dat nog maar een kwart daarvan. “Er was het afgelopen jaar heel veel wijting op de kust. Die eten graag garnalen, dus dan blijft er weinig over voor ons”, zegt Corrie Nagel van de HA31.

Zijn Harlinger garnalenkotter ligt daarom al lange tijd aan de kant in de Marconihaven. De afgelopen maanden was Nagel vooral werkzaam in de binnenvaart. “Ik ben me alvast aan oriënteren op ander werk voor als de bom valt”, zegt hij schertsend. “Ik lig nu met een schip in Den Helder en straks ga ik naar België.”

De HA4 heeft wel het hele jaar door gevist. “Vorige week zijn we nog uitgevaren”, zegt visser Simon Koornstra. “Maar het zijn slechte vangsten. We hopen dat het komend jaar meer voedsel is in de zee en minder wijting. Dan kan het bestand weer aangroeien en dat kan met garnalen vrij snel.”

Schone motor
Onzekerheid over de toekomst blijft boven het bedrijf hangen. Nagel wil pas een stikstofarme motor in zijn kotter plaatsen – een vereiste van de overheid – als er meer zekerheid is over een vergunning.

“Als de minister zegt: hier heb je een vergunning op voorwaarde dat je voor 1 januari 2025 een schone motor met katalysator regelt, dan is dat duidelijk”, zegt Nagel. “Maar het demissionair kabinet trekt z’n handen ervan af. Daar kan ik geen bedrijfsvoering op draaien.”

Koornstra snapt niet waarom de Waddenvereniging het gedoogbesluit wil aanvechten, maar is vastberaden om door te vissen. Zijn schip heeft al een stikstofarme motor.

“Je hebt er qua investeringen veel geld in zitten, dus je gaat door. Er zijn ook bijna geen alternatieven. Als de vergunning vervalt, kun je je bedrijf niet verkopen. Want niemand met een gezond verstand wil nog garnalenvisser worden.”

Nog in overleg
Het ministerie van LNV kan weinig meer zeggen dan dat het “nog in overleg” is met de visserijsector over de ingediende vergunningsaanvraag. “Het is een ingewikkeld traject en zolang dat nog loopt, is het lastig om daar inhoudelijk op in te gaan”, aldus woordvoerster Bertine Moenaff.

Ook weet LNV niet wanneer er duidelijkheid over de natuurvergunning kan worden verwacht.